Jian Zhan (建盏), of Jian Ware, verwijst naar een soort Chinees aardewerk dat oorspronkelijk werd gemaakt in Jianyang, China. Jian Zhan is ook bekend als 'Tenmoku' (天目) in Japan. Er bestaan verschillende soorten Jian Zhan-aardewerk, maar kommen en kopjes zijn over het algemeen de meest populaire vormen van ambacht. Deze kopjes zijn geliefd om hun donkere en dikke glazuur met kleurrijke ‘speciale effecten’. Dit wordt bereikt door de kopjes op hoge temperatuur te bakken, waardoor het glazuur in prachtige patronen begint te kristalliseren. Patronen die kunnen voorkomen zijn bijvoorbeeld strepen, veren of olievlekken.
In dit artikel bespreken we de historische context van de opkomst van Tenmoku, hoe kopjes worden gemaakt en hoe dit je thee-ervaring kan verbeteren.
Als je geïnteresseerd bent om alle verschillende soorten patronen te zien, kun je onze categoriepagina voor Chinese theekopjes bezoeken.
Jian Ware geschiedenis: een historische context
Terwijl Jian Ware afkomstig is uit de Tang-dynastie (618 tot 907), werd het vooral populair tijdens de Song-dynastie (960-127). Tijdens de Tang bereidden mensen thee van theecakes en genoten ze van het waarderen van de nuances in lichtgekleurd theeservies. Tijdens de Song dynastie vond echter een belangrijke overgang naar ‘geklopte thee’ plaats. Gecomprimeerde theecakes werden nu vermalen tot theepoeder ('matcha'). Dit werd vervolgens in een grote kom / theekop tot een dikke bouillon geklopt. Als zodanig werden grote en donkere Jian Zhan-theekopjes populair dat mooi past bij de kleur intensiteit van de opgeklopte thee.
Al tijdens de Yuan-dynastie nam de populariteit van Jian Zhan-theekopjes af, omdat het concept van 'doordrenkte thee' zoals we die tegenwoordig kennen, slagroomthee inhaalde.
Gelukkig wordt de kunst van Jian-waren de afgelopen 10 jaar nieuw leven ingeblazen door Chinese keramische kunstenaars. Tegenwoordig worden Jian-kopjes in veel verschillende kleuren gemaakt door verschillende materiaalspecificaties voor het glazuur en verschillende vuurtemperaturen uit te proberen. Tenmoku kopjes worden nu ook gebruikt voor het drinken van losse theeblaadjes.
Jian Zhan & Tenmoku: Wat is het verschil?
Toen Japanse monniken poeder thee uit de Song dynastie ontdekten, introduceerden ze het in Japan en noemden het 'Matcha'. De Japanners begonnen ook zelf Jian Ware te produceren en noemden het ‘Tenmoku’. Daarom hebben we tegenwoordig twee verschillende termen voor dit soort kopjes.
Jian Zhan & Tenmoku: Hoe wordt het gemaakt?
Materiaalkeuze & voorbereiding
Hoge kwaliteit Jian Zhan begint bij het gebruik van de juiste materialen. Zowel de materialen voor het glazuur als de klei vereisten een hoog ijzergehalte. Omdat de regio Jianzhou aan deze natuurlijke eis voldeed, werd het ook het centrum van dit specifieke type aardewerk. Andere regio's die tijdens de Song-dynastie probeerden de kwaliteit van Jianzhou's kopjes te imiteren, faalden vanwege het lagere ijzergehalte in hun regionale erts.
De materialen worden geplet en gezeefd om de juiste dikte te krijgen. Zowel de klei als het glazuur worden vervolgens zorgvuldig opgeslagen in een ruimte met gecontroleerde vochtigheid en temperatuur. Tegenwoordig is het proces van pletten veel eenvoudiger en minder fysiek vanwege de beschikbaarheid van machines. Toch moet de kunstenaar controleren en beoordelen dat de materialen gelijkmatig is verwerkt om scheuren tijdens het bakken te voorkomen.
De basiskopje vormgeven en bakken
Als de klei klaar is, wordt deze gekneed om lucht uit de klei te verwijderen. Dit proces maakt de klei ook dichter en uniformer. Daarna worden theekopjes met de hand gevormd op een draaitafel.
Daarna wordt een klein mesje gebruikt om de theekop aan te passen en te perfectioneren.
Eindelijk wordt de ongeglazuurde theekop gebakken. Dit proces zal het kopje versterken en de breekbare koppen eruit filteren.
Tenmoku Glazuur & Bakken
Zodra de basistheekop klaar is, is deze klaar om te worden geglazuurd. Het glazuur is gemaakt van een combinatie van natuurlijk ijzererts en plantenas.
Door verschillende soorten ijzererts en plantenas te gebruiken, kunnen verschillende resultaten worden bereikt door kristallisatie van het glazuur tijdens het bakken op hoge temperatuur. De juiste blend krijgen is een uitdagend proces omdat de gebruikte grondstoffen van nature unieke eigenschappen hebben. De keramiekkunstenaars zullen dus het recept altijd moeten aanpassen. Hierdoor overweegt de kunstenaar vaak om meer grondstoffen tegelijk in te kopen om te voorkomen dat het aanpassingsproces te vaak wordt herhaald.
Jian Zhan theekopjes zijn vaak half geglazuurd. Theekopjes worden vaak in het glazuur gedompeld terwijl het onderste deel ongeglazuurd blijft. Dit vereist veel oefening om ervoor te zorgen dat het glazuur niet te dun is (om een goede kristallisatie tijdens het bakken mogelijk te maken) of te dik (om te voorkomen dat het glazuur aan de bodem blijft kleven).
Zodra het glazuur is aangebracht, wordt het in een oven geplaatst en gebakken bij een temperatuur van ongeveer 1300ºC (2370ºF). Er wordt gezegd dat het stoken van de oven met grenenhout het beste effect geeft.
De temperatuur kan enigszins worden aangepast, afhankelijk van het type glazuur en het kristallisatie-effect dat de kunstenaar wil bereiken. Dit is echt exacte wetenschap die zeer serieus moet worden genomen, aangezien een paar graden meer of minder het eindresultaat volledig kan veranderen. Een interessant feit is dat nieuwe patronen en kleuren van kristallisatie vaak worden ontdekt door fouten bij het mengen van het glazuur en bij verkeerde temperatuur instellingen.
Nadat het bakproces is voltooid, controleert de kunstenaar de kwaliteit van elke afzonderlijke kopje. Exemplaren die gebarsten of onvolmaakt zijn, worden weggegooid.
De kopjes die door de kwaliteitskeuring komen, worden in verschillende kwaliteiten verdeeld en verkocht aan theeliefhebbers.
Wanneer je Jian Zhan bij Teasenz bestelt, bent u verzekerd van het volgende:
- We sturen u nooit een defecte Jian Zhan-kopje. Deze worden tijdens ons inkoopproces eruit gefilterd.
- De maat van het kopje zal slechts +/- 3 mm (0,12 inch) afwijken van de opgegeven maten op de productpagina.
- Het glazuur bedekt de binnenkant van de theekop volledig.
- Het glazuur aan de binnen- en buitenkant heeft geen gaatjes.
- Het glazuur en de kristallisatie ervan wordt door onze Jian ware-experts als van hoge kwaliteit beschouwd.
- Jian Zhan kopjes die meer dan 30 USD kosten, worden geleverd met een sterke geschenkdoos en een certificaat van de kunstenaar.
Jian Zhan & Temoku voordelen
Warmtebehoud
Omdat Jian Zhan-keramiek dicht, dik en op hoge temperatuur gebakken is, houden ze de warmte beter vast dan de meeste andere soorten keramiek. Zo kan het gebruik van Jian Zhan je thee langer warm houden.
Smaakverbetering
De chemische samenstelling (vooral het ijzergehalte) van het Tenmoku-glazuur verbetert ook de alkaliteit van uw theelikeur. Hierdoor wordt de theetextuur zachter en gladder en wordt de smaak zoeter. Hetzelfde geldt als je water of koffie schenkt in Jian Ware. Om dezelfde reden houden mensen in China ervan om water in ijzeren theehuisdieren te koken om thee te trekken.
Als je een tenmoku kop bezit, kun je dit thuis testen. Serveer hete thee in een tenmoku-kop en een normale glazen kop, wacht 2 minuten om deze af te laten koelen en proef het. Merk je het verschil? Deel uw ervaring in de commentaarsectie hieronder!
Verbeter gezondheid
Het hoge ijzergehalte van Jian Zhan kan tijdens gebruik continu tweewaardige ijzerionen afgeven en kan chloride-ionen in water absorberen, dat gemakkelijk door het menselijk lichaam kan worden opgenomen, waardoor de drager van hemoglobine en de functie van rode bloedcellen wordt verhoogd. Het kan bloedarmoede en hoge bloeddruk voorkomen, het centrale zenuwstelsel van het menselijk lichaam reguleren en een rustgevend effect bereiken. Bovendien is het ook effectief in het balanceren van het endocriene systeem. Het kan bacteriën adsorberen en de remming van de enzymactiviteit waarvan bacteriën afhankelijk zijn en zuurstof omkeren om een sterilisatie-effect te bereiken.
Het aluminiumgehalte in Jian Zhan kan sporen van aluminiumionen en zuurstofionen afgeven en kan fluoride-ionen in water opnemen.
Eindelijk is thee in een Jian Zhan langer houdbaar dan in normaal porselein keramiek. Je kunt thee bewaren in een porseleinen kopje en een Jian Zhan-kopje. Bedek de beker met een deksel en bewaar deze een halve dag. Je zult ervaren dat de thee in de Jian Zhan bijna net zo smaakt als wanneer deze vers is bereid. De thee in het porseleinen kopje smaakt minder lekker.
Andere feiten en vragen over Jian Zhan / Tenmoku
- Geen enkele tenmoku-beker is hetzelfde: een ambachtelijk gemaakte tenmoku-beker is altijd uniek. Dit komt omdat de basis van de beker met de hand is gemaakt van klei en het glazuur op natuurlijke wijze wordt gevormd door kristallisatie tijdens het bakken in de oven op hoge temperatuur.
- Is tenmoku-glazuur voedselveilig?: het glazuur van een tenmoku-beker is niet giftig. Het is gemaakt van een mengsel van ijzererts en plantenas en is volledig voedselveilig. Dit komt omdat het bakken op hoge temperatuur het glazuur ondoordringbaar heeft gemaakt. Een goede manier om dit te controleren, is door citroensap of azijn in je Jian-beker te gieten en het een nacht te laten staan. Als de kleur van het glazuur verandert, betekent dit dat het glazuur is doordrongen door het zuur van citroen/azijn, wat betekent dat het niet voedselveilig is. Als u ziet dat uw kopje niet volledig is geglazuurd is aan de binnenkant, of als er gaten of scheuren zijn aan de binnenkant, dan is deze ook niet veilig voor gebruik.
- Hoe maak je een tenmoku-glazuurrecept voor een blauwe of gouden kleur?: Zoals we hierboven hebben uitgelegd, verschillen de specificaties van ijzererts en plantenas van regio tot regio, en daarom moet de juiste mix worden bepaald door middel van experimenten. Het is daarom niet mogelijk om u een exact recept te geven.